Prezentujemy tekst prof. Zygmunta Saloniego, językoznawcy z Instytutu Lingwistyki Stosowanej UW, w którym omawia poglądy Jana Baudouina de Courtenay w kwestii narodowości.

Wielki polski lingwista Jan Baudouin de Courtenay wielokrotnie poruszał kwestię narodowości i związanych z nią problemów. Wypowiedział się zwięźle: „Jeśli ktoś ściśle przestrzega wolności sumienia i szanuje godność człowieka, może świadomie nie identyfikować się z żadną narodowością, jak również może świadomie zaliczyć się i emocjonalnie przynależeć do dwóch lub więcej narodowości.” W czasach carskich promował ideę federalizacji Imperium Rosyjskiego i przyznania autonomii innym narodom; w niepodległej Polsce bronił praw mniejszości narodowych. Dzięki swojemu odważnemu i konsekwentnemu podejściu de Courtenay zyskał wielki szacunek wśród ludzi. W 1922 roku został nominowany przez przedstawicieli mniejszości narodowych jako kandydat na prezydenta Polski.

Z. Saloni – Jan Baudouin de Courtenay o kwestii narodowości

Za zgodą Redakcji publikujemy szkic z nowego numeru „Zeszytów Literackich” (143), w którym znalazły się dwa wyjątkowe działy: „Droga do Niepodległości” (Harry Kessler, Józef Czapski, Adam Michnik) i „Los Żydów Wschodnioeuropejskich” (Matatias Carp, Józef Czapski, Sybille Bedford, Sándor Márai). Na tekst Czapskiego składają się fragmenty dwóch szkiców Józefa Czapskiego „Tamten brzeg” i inne wspomnienia „Kultura” 1961 nr 5 i Nawrócenie na polskość „Znak” 1987 nr 11–12. Tytuł pochodzi od Redakcji „Zeszytów Literackich”.

Zachęcamy do kupna najnowszego numeru kwartalnika (sklep internetowy), a także do stałej prenumeraty tego wyjątkowego pisma.

Józef Czapski – Polska Dżungla

Oświęcim, getto warszawskie, Izrael, Jezus, Biblia, Jankiel. To było najpewniej wszystko co dorastającemu w epoce Gomułki nastolatkowi kojarzyło się z Żydami. W połowie lat 60. tematyka żydowska była nieobecna w szkole, prasie, telewizji. Nie pasowała do sterowanego przez PZPR patriotycznego „wzmożenia”, w którym z jednej strony byli dobrzy, mądrzy i dzielni Polacy i Rosjanie, a z drugiej źli, głupi i tchórzliwi Niemcy. Taki właśnie obraz drugiej wojny światowej pokazywały dwa masowo oglądane seriale, „Czterej pancerni i pies”, a później „Stawka większa niż życie”.

Pomysł stworzenia książki „NieObcy” pojawił się z niezgody na strach przed obcymi i potrzeby zmiany języka, jakim rozmawia się – a częściej krzyczy – w Polsce o problemie uchodźców. Organizatorzy o wydaniu „NieObcych” mówią tak: „Obcych potrzebujemy nie mniej niż oni nas, nawet jeśli chwilowo wydaje się, że jest odwrotnie. Bo tylko konfrontując się z nimi, możemy tak naprawdę, do końca, bez złudzeń odkryć siebie samych”. 23 świetnych polskich autorów – wśród nich Olga Tokarczuk, podwójna laureatka Nagrody Literackiej Nike – przekazało swoje teksty, a kilkanaście innych osób, m.in. byli działacze opozycji demokratycznej w Polsce, sfinansowało papier, poświęciło swój czas i energię. Tak powstała niezwykła książka „NieObcy”, która opowiada o trudnych konfrontacjach z obcością. Wydanie trafi do czytelników 10 grudnia br., a dochód z jego sprzedaży zostanie przekazany Polskiej Akcji Humanitarnej, która organizuje m.in. pomoc ofiarom wojny w Syrii. Otwarta Rzeczpospolita patronuje akcji. Premiera książki odbędzie się 10 grudnia br. – dwa tygodnie przed świętami. „Chcemy, by każdy Polak mógł ją dostać lub by mógł podarować ją bliskim pod choinkę. By mógł przez moment pomyśleć i porozmawiać o NieObcym przy wigilijnym stole” – mówią twórcy projektu. Nieobcy