Znamy laureatkę Nagrody im. Ireny Sendlerowej

2016/11/01

scale-750x750Niedawno wręczono, dziesiątą już, Nagrodę im. Ireny Sendlerowej „Za naprawianie świata”. Laureatką została Zofia Cofałka, nauczycielka z Gimnazjum nr 2 im. Jana Pawła II w Chorzowie, od lat zaangażowana w edukację globalną i działania na rzecz praw człowieka na świecie.

Członkowie kapituły podkreślili, że tym większa jest rola mądrych i wrażliwych pedagogów, którzy są gotowi zmierzyć się z tymi nowymi wyzwaniami. Lauretka nagrody, Zofia Cofałka, wyzwań się nie boi. Nauczycielka pracująca w Gimnazjum nr 2 w Chorzowie oraz  Niepublicznym Liceum dla Dorosłych w Katowicach od 17 lat działa na rzecz praw człowieka, podejmując trudne tematy w inspirujący i angażujący młodzież sposób. Wśrod problemów, które podejmuje z uczniami i uczennicami, są i sprawy mniejszości romskiej, i zagadnienie sprawiedliwego handlu, i sytuacja uchodźców, i historia Holokaustu. Współpracuje z Amnesty International, Polską Akcją Humanitarną i wieloma innymi organizacjami i instytucjami, jest nie tylko nauczycielką, ale też wolontariuszką na wielu polach, bo jak mówi, „nie można uczyć i żyć według innych reguł niż te, o których się uczy. Tylko wiarygodny nauczyciel będzie prawdziwy, a tylko prawdziwy nauczyciel będzie wzorem do naśladowania”.

Kapituła wyróżniła również 10 nauczycieli: Beatę Bierówkę, Przemysława Fabjańskiego, Hannę Jastrzębską-Gzellę, Monikę Niedźwiecką, Łukasza Połomskiego, Joannę Roszak, Mariusza Sokołowskiego, Annę Sosnę, Bożennę Sucharską i Małgorzatę Wójcik-Dudek.

Upiór krąży po Polsce, upiór antysemityzmu – oświadczenie Konferencji Ambasadorów RP

2025/07/14

1. Następstwem II wojny światowej i zorganizowanego przez Niemcy Holokaustu, w którym wymordowano ponad trzy miliony polskich obywateli narodowości żydowskiej,  powinno być położenie kresu antysemityzmowi w Polsce. Tak się jednak nie stało. Bezpośrednio po wojnie mordowano powracających, wyratowanych z Zagłady Żydów, w obawie przed utratą zawłaszczonych majątków, pojawiały się stymulowane względnie spontaniczne pogromy, w końcu lat 60. rozpętano polityczną hecę przeciwko Żydom. W następstwie tych wydarzeń prawie cała społeczność żydowska, której udało się przeżyć II wojnę światową,  z Polski wyemigrowała (uciekła względnie została wyrzucona). Zmiany polityczne 1989/1990 i budowanie w Polsce demokracji powinny dawać kolejny asumpt do ostatecznego położenia kresu antysemityzmowi w Polsce i rozliczenia przeszłości. Występujące po 1990 r. poważne ekscesy antysemickie wykazują, że tak się również nie stało.

2. Chuligańskie poczynania Grzegorza Brauna w ostatnich latach, kulminowały obrzydliwą akcją w Jedwabnem, gdzie 10 lipca 2025 r. odbywały się uroczystości upamiętniające wymordowanie (spalenie żywcem w stodole) w 1941 r. przez polskich sąsiadów ponad trzystu ofiar żydowskiej społeczności.  Ekscesy te obejmowały nie tylko lżenie  Żydów i Polaków, którzy brali udział w uroczystościach, zagłuszanie modlitw i przemówień, lecz również rozmieszczenie głazów, na których przytwierdzone są tablice z paskudnymi napisami antysemickimi, zakłamującymi historię i rasistowskimi.  Braun w swoich wypowiedziach towarzyszących tym wybrykom powtarzał większość antysemickich stereotypów, a przede wszystkim rozpowszechniał stwierdzenia, które według prawa polskiego stanowią przestępstwo negacji Holokaustu.

3.  W okresie rządów PiS unikano jawnie antysemickich wypowiedzi, choć nie brak było takich wydarzeń jak niesławna ustawa o odpowiedzialności karnej za znieważanie narodu polskiego w kontekście badań historycznych nad Holokaustem, czy składanie przez premiera Morawieckiego wieńca na grobach członków Brygady Świętokrzyskiej NSZ (pod Monachium), ugrupowania nacjonalistycznego, którego członkowie podczas II wojny światowej planowo mordowali Żydów. Niemniej jednak chętnie wykorzystywano „atmosferę antysemicką” w niektórych grupach społeczeństwa polskiego, kolaborowano z bandami nacjonalistycznymi, ksenofobicznymi, jawnie faszystowskim. Nie szczędzono im pieniędzy.

Tak brunatnieje Polska. Wiszniewski po awanturze w 84. rocznicę Mordu w Jedwabnem

2025/07/12

Publikujemy tekst Przemysława Wiszniewskiego – członka Zarządu Otwartej Rzeczpospolitej. Tekst ukazał się pierwotnie w Gazecie Wyborczej.

Europoseł Grzegorz Braun nadaje ton. Jeszcze nie współrządzi, ale już kreuje naszą zbiorową wyobraźnię i systematycznie staje się architektem naszych dusz. Jest nadzwyczaj aktywny i skuteczny w swoich działaniach i ma liczne grono popleczników. Może dodam, że został wybrany do europarlamentu przez niemałą rzeszę wyborców, którym się jego hece antysemickie podobają. Braun przestał być marginesem. Przeszedł do mainstreamu polskiej polityki.

W Radiu Wnet podważył prawdę historyczną o istnieniu komór gazowych w Obozie Zagłady Auschwitz-Birkenau. Mimo że to radio jest wyraziście i skrajnie prawicowe, przytomny dziennikarz wyraził oburzenie i przerwał wywiad. Negacjonizm bowiem, bo tak się nazywa zaprzeczanie zbrodni Holocaustu, jest przestępstwem ściganym zarówno w Polsce, jak i w całym cywilizowanym świecie. Wolność słowa została tu stanowczo nadużyta.

Następnie Braun pojechał na uroczystości rocznicowe Mordu w Jedwabnem (to była cała fala pogromowa w licznych miejscach, a to konkretne jest zaledwie symbolem tej fali), by zakłócić obchody. I uczynił to nader skutecznie wraz z liczną gromadą osób, które twierdzą, że zbrodni dokonali Niemcy. Tymczasem na podstawie skrupulatnych badań naukowych wiemy, że to byli Polacy. W całej okolicy Polacy zamordowali swoich żydowskich sąsiadów, paląc ich żywcem w stodołach lub w inny okropny sposób znęcając się i pozbawiając życia.

Zawiadomienie ws. wypowiedzi Grzegorza Brauna nt. komór gazowych

2025/07/11

W dniu 11 lipca 2025 roku w trakcie wywiadu przeprowadzonego przez red. Łukasza Jankowskiego w Radiu Wnet europoseł Grzegorz Braun powiedział: Kiedy trzeba rzucać kamieniem i rytualnie rozdzierać straty i upominać o kłamstwa Talmudu, Haggady, Holokaustu, to mnie jako niegodnego potępia blisko 120 organizacji żydowskich. Kto by pomyślał, że aż tyle? Ale oni wszyscy razem, solidarnie,  B’nai B’rith, Polin i inne organizacje, które przedstawiają się jako żydowskie, potępiają tych, którzy mówią prawdę. Że mord rytualny to fakt, a dajmy na to Auschwitz z komorami gazowymi to niestety fake. I kto o tym mówi, ten zostaje oskarżany o straszne rzeczy, odsądzany od czci i wiary.

W związku z tą wypowiedzią złożyliśmy zawiadomienie do Głównej Komisji Ścigania Zbrodni przeciwko Narodowi Polskiemu, zarzucając Braunowi naruszenie art. 55 Ustawy o Instytucie Pamięci Narodowej, który stanowi „Kto publicznie i wbrew faktom zaprzecza zbrodniom [nazistowskim], o których mowa w art. 1, podlega grzywnie lub karze pozbawienia wolności do lat 3„.

30 lat od maskary w Srebrenicy

2025/07/11

30 lat temu rozpoczęła się masakra w Srebrenicy. Największe ludobójstwo od czasów II wojny światowej.

Pamiętajmy do czego prowadzi nienawiść. I nie odwracajmy się, gdy obok dzieje się zło.

Marek Edelman w „Strażniku” mówił:
„Kiedy jednak pomyślę o Srebrenicy, myślę, że tam było jak w warszawskim getcie”.

Rocznica mordu w Jedwabnem

2025/07/10

10 lipca 1941 roku, kilkanaście dni po wycofaniu się wojsk radzieckich i zajęciu miasta przez Niemców, około godziny 10 polscy mieszkańcy Jedwabnego i okolicznych miejscowości zaczęli spędzać Żydów z miasteczka na rynek. Tam bili ich i upokarzali, a kilku zabili. Spośród zebranych wyselekcjonowali kilkadziesiąt osób, w tym rabina Awigdora Białostockiego, i zmusili ich do zniszczenia pomnika Lenina znajdującego się przy ul. Dwornej. Następnie grupę tę zaprowadzili za miasto, zamordowali i zakopali wraz z popiersiem Lenina w przygotowanym wcześniej dole wewnątrz stodoły Śleszyńskiego. Później pozostałych na rynku kilkuset Żydów zapędzili do tej samej stodoły, którą oblali naftą i podpalili.

Zbrodni dokonało kilkudziesięciu mieszkańców Jedwabnego i okolic, a wielu innych było świadkami tych zajść. W miasteczku przebywali również uzbrojeni Niemcy. Obserwowali wydarzenia, najprawdopodobniej je zainspirowali zgodnie z dyrektywą Reinharda Heydricha o zachęcaniu ludności na nowo zajmowanych terenach do antyżydowskich pogromów, ale ich udział był ograniczony.

Marsz Pamięci 2025

2025/07/08

Żydowski Instytut Historyczny im. Emanuela Ringelbluma serdecznie zaprasza do udziału w Marszu Pamięci 2025, który odbędzie się 22 lipca 2025 roku o godz. 18:00 w Warszawie.

Po raz czternasty wspólnie upamiętnimy ofiary Wielkiej Akcji eksterminacyjnej ludności warszawskiego getta, przeprowadzonej przez nazistów. W tym czasie około 300 tysięcy Żydów i Żydówek zostało wywiezionych z Umschlagplatzu i zamordowanych w obozie zagłady w Treblince. Marsz Pamięci ma na celu przywracanie pamięci o ofiarach – również tych, których imiona pozostały nieznane.

Patronami tegorocznej edycji Marszu są muzycy i muzyczki getta warszawskiego – najliczniejsza i najprężniejsza działająca grupa artystyczna dzielnicy zamkniętej – Artur Gold, Janina Familier-Hepner, Paulina Braun, Josima Feldszuh, Jakub Glatsztejn i Szymon Pullman.

Miejsce rozpoczęcia: Pomnik Umschlagplatz (ul. Stawki 10)
Przemarsz ulicami Muranowa: Karmelicką, Nowolipie, al. Jana Pawła II, al. Solidarności, Bielańską, Długą i Starymi Nalewkami
Zakończenie Marszu: Ogród Krasińskich, gdzie odbędzie się uroczysty koncert, podczas którego wystąpią: Ania Karpowicz, Dominik Strycharski, Marta Wryk i Adam Kośmieja

Wydarzenie na Facebooku

Rozmowy z laureatami i laureatkami XXX edycji Konkursu im. J. J. Lipskiego

2025/07/08

25 czerwca 2025 roku wręczyliśmy nagrody i wyróżnienia w XXX edycji Konkursu prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego.

Rozmowy z laureatami i laureatkami przeprowadziła Paula Sawicka – Przewodnicząca Komisji Konkursowej.

Przedstawiamy rozmowy z pięciorgiem laureatów i laureatek.

Nagroda pierwszego stopnia Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza
Mariia Varlygina za pracę magisterską
Metamodernizm i nowa szczerość we współczesnej sztuce ukraińskiej  i polskiej po 24 lutego 2022

Nagroda drugiego stopnia
Piotr Marcinków za pracę magisterską
Szczegół regulatywny jako propozycja nowej kategorii literaturoznawczej. (Inter)subiektywnie wybrane przykłady z literatury polskiej i obcej

Wyróżnienie im. Gajki Kuroniowej
Marek Kawka za pracę magisterską
Jak mieć ADHD. Teorie, obrazy i afekty w „ADHD-owym internecie”

Wyróżnienie
Marek Blacha za pracę magisterską
1816. Katastrofa, której nie było (?). Rok bez lata na ziemiach polskich

Wyróżnienie
Kalina Czop za pracę magisterską
Zachwaszczone historie – inne sposoby opowiadania o roślinach niechcianych na podstawie The Weeds Katy Simpson Smith, Złego Ziela Magdy Jędry i Anki Herbut oraz twórczości Urszuli Zajączkowskiej

Protest Otwartej Rzeczpospolitej ws. tzw. „patroli obywatelskich”

2025/07/07

Warszawa, 7 lipca 2025 roku

Protest

Otwartej Rzeczpospolitej – Stowarzyszenia przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii

Z niedowierzaniem i oburzeniem obserwujemy sytuację na zachodniej granicy Polski, której przejścia okupują tzw. „patrole obywatelskie” z powstałego ad hoc Ruchu Obrony Granic. Przypominamy, że te same patrole były aktywne jesienią ubiegłego roku w różnych polskich miastach, a ich celem było nękanie osób o innym niż biały kolorze skóry. Dochodziło do aktów przemocy, w tym także pobić.

Stanowczo protestujemy przeciwko tolerowaniu tego rodzaju inicjatyw.  W naszym przekonaniu są zaczynem bojówek skrajnej prawicy, których celem jest zdestabilizowanie sytuacji osób przyjezdnych, które się w Polsce znalazły z różnych powodów, a także wywoływanie lub wzmożenie nastrojów ksenofobicznych i rasistowskich, wymierzonych w imigrantów i uchodźców.

Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii ostrzega, że w przypadku braku zdecydowanych działań sytuacja może się wymknąć spod kontroli. Przywołujemy tu historyczne doświadczenia tej części Europy, choćby Noc Kryształową, czy inne zdarzenia wywołane nastrojami pogromowymi lub też dokonywane rękami bojówkarzy, czy to w naszym kraju, czy w krajach sąsiednich. Jest jeszcze czas, by powstrzymać tę falę przemocy, dopóki okrzyki nie przerodziły się w czyny.

Z zażenowaniem obserwujemy, jak ugrupowania polityczne próbują wywołać społeczne lęki, zbijając na nich polityczny kapitał. Społeczeństwo jest podatne na demagogię, która odwołuje się do uprzedzeń oraz wrogości do innych i obcych oraz do postaw ksenofobicznych, mających źródło w stereotypach. Na granicy pojawiają się politycy, także przywódcy partyjni, którzy chwalą owe inicjatywy społeczne i im gorliwie przyklaskują, twierdząc, jakoby bojówkarze bronili „bezpieczeństwa i porządku publicznego”.

Apelujemy do władz państwowych, by nie ulegały szantażom ugrupowań prawicy i skrajnej prawicy, i by znalazły takie rozwiązania sytuacji, które pozwoli nam wierzyć, że w Polsce zwycięża demokracja, tolerancja i otwartość.

Paula Sawicka – Przewodnicząca Rady Programowej, Damian Wutke – Prezes Zarządu, Dominika Bulska – Wiceprezeska Zarządu, Patrycja Dołowy – Skarbniczka, Przemysław Wiszniewski – Członek Zarządu.

Protest w pdf

79. rocznica pogromu kieleckiego

2025/07/04

Dzisiaj, 4 lipca, mija 79 lat od pogromu kieleckiego. Wzburzony tłum, podżegany pogłoskami dotyczącymi rzekomego mord rytualnego, wraz z żołnierzami i milicjantami dokonał pogromu na żydowskich mieszkańcach miasta – osobach, które przeżyły Holokaust. Zbrodnia w Kielcach, w kamienicy przy ul. Planty 7/9, spowodowała żydowski exodus z Polski. Zginęło wówczas 37 Żydów, a 35 zostało rannych. Śmierć poniosło również 3 Polaków.

Przypominamy tekst Juliana Przybosia „Hańba antysemityzmu. Opublikowany rok po tragicznych wydarzeniach nadal jest boleśnie aktualny. I my dzisiaj często, podobnie jak autor „Równania serca”, stajemy bezradni wobec irracjonalnego bestialstwa i nienawiści.

 

 

Konferencja „Antysemityzm w Polsce: diagnoza, prawo, strategia”

2025/06/27

26 czerwca 2024 r. w Warszawie odbyła się, organizowana przez Żydowskie Stowarzyszenie „Czulent”, konferencja poświęcona analizie i przeciwdziałaniu antysemityzmowi w Polsce. Wydarzenie organizowane było z dofinansowaniem Fundacji EVZ. Była to przestrzeń do rozmów między przedstawicielami NGO, ekspertami prawnymi, badaczami i instytucjami publicznymi.

W panelu poświęconym wytycznym Prokuratora Generalnego w zakresie prowadzenia postępowań o przestępstwa motywowane uprzedzeniami, który moderowała Joanna Grabarczyk-Anders (Czulent) udział wziął, obok Mateusza Woińskiego (karnista, Akademia Leona Koźmińskiego), Damian Wutke – Prezes Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita.

Zawiadomienie do prokuratury po antysemickiej konferencji na Starówce. „Apelujemy o Warszawę bez seansów nienawiści”

2025/06/27

Urzędnicy przyznali, że w trakcie antysemickiej konferencji zorganizowanej w miejskim budynku, mogło dojść do publicznego znieważenia ludności narodowości pochodzenia żydowskiego. Dlatego urząd miasta złożył zawiadomienie do prokuratury w tej sprawie.

„Pierwsza powojenna konferencja żydoznawcza” zorganizowano na początku czerwca w Prześwicie, czyli centrum kultury urządzonym w miejskim budynku na Nowym Mieście, przy ulicy Freta 39 w Warszawie. To miejsce, w którym już rok temu skrajna prawica zorganizowała spotkanie z Grzegorzem Braunem. 

W konferencji wzięli udział m.in. Jerzy Robert Nowak i Stanisław Michalkiewicz, którzy od kilku dekad są gwiazdami środowisk antysemickich. W Prześwicie była mowa o powojennych prowokacjach pogromowych, żydokomunie, żydowskich agentach Adolfa Hitlera czy wpływach Jakuba Franka.

Tuż po tekście Wyborczej stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita wystosowała apel do prezydenta Warszawy, w którym domagało się pilniej kontroli wydarzeń, jakie odbywają się w lokalach należących do urzędu miasta. „Warszawa, jako miasto tak tragicznie doświadczone przez dwa totalitaryzmy, miasto będące grobem dla wielu ofiar okrutnej wojny, nie może dopuszczać do sytuacji, w której w budynkach zasobu miejskiego odbywają się seanse nienawiści. Oczekujemy od władz miasta i dzielnicy Śródmieście wyjaśnienia tej sprawy i przykładania większej uwagi do tego, co odbywa się w miejscach, którymi zarządzają. Tego wymaga zarówno prawo, jak i ludzka przyzwoitość” – czytamy w oświadczeniu stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita.

Tematykę skandalicznej konferencji przeanalizowali urzędnicy miejscy. – Złożyliśmy do Prokuratury Rejonowej Warszawa Śródmieście Północ zawiadomienie o podejrzeniu możliwości popełnienia przestępstwa z artykułów 256 i 257 Kodeksu karnego – przekazuje nam Mateusz Węgrzyn, rzecznik prasowy Urzędu Dzielnicy Śródmieście.

Więcej w Gazecie Wyborczej
Odpowiedź Burmistrza Dzielnicy Śródmieście na nasz list

Lista laureatów i laureatek XXX edycji Konkursu im. J. J. Lipskiego

2025/06/25

Nagroda pierwszego stopnia Stowarzyszenia przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita
Weronika Knowska
za pracę magisterską
Between Law and Lies: Exploring Manipulated Information and the Refugee Crisis in Greece in 2020
obronioną w roku 2024 na Wydziale Nauk Humanistycznych i Społecznych Akademii Marynarki Wojennej im. Bohaterów Westerplatte
pod kierunkiem dr hab. Iwony Jakimowicz – Pisarskiej

Nagroda pierwszego stopnia Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza
Mariia Varlygina
za pracę magisterską
Metamodernizm i nowa szczerość we współczesnej sztuce ukraińskiej  i polskiej po 24 lutego 2022
obronioną w roku 2024 na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego
pod kierunkiem prof. dr hab. Romy Sendyki

Nagroda drugiego stopnia im. Joanny Wiszniewicz
Wojciech Podsiadłowski
za pracę magisterską
Normative or not? Emotional processes in identity-motivated collective action
obronioną w roku 2024 na Wydziale Psychologii Uniwersytetu Warszawskiego
pod kierunkiem dr Pauliny Górskiej

Nagroda drugiego stopnia
Piotr Marcinków
za pracę magisterską
Szczegół regulatywny jako propozycja nowej kategorii literaturoznawczej. (Inter)subiektywnie wybrane przykłady z literatury polskiej i obcej
obronioną w roku 2024 na Wydziale Filologii Polskiej i Klasycznej Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza
w Poznaniu
pod kierunkiem prof. dr hab. Katarzyny Kuczyńskiej-Koschany

Wyróżnienie im. Gajki Kuroniowej
Marek Kawka
za pracę magisterską
Jak mieć ADHD. Teorie, obrazy i afekty w „ADHD-owym internecie”
obronioną w roku 2024 na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Warszawskiego
pod kierunkiem dr Magdy Szcześniak

Wyróżnienie
Marek Blacha
za pracę magisterską
1816. Katastrofa, której nie było (?). Rok bez lata na ziemiach polskich
obronioną w roku 2024 na Wydziale Historycznym Uniwersytetu Jagiellońskiego
pod kierunkiem dr. hab. Tomasza Pudłockiego

Wyróżnienie
Kalina Czop
za pracę magisterską
Zachwaszczone historie – inne sposoby opowiadania o roślinach niechcianych na podstawie The Weeds Katy Simpson Smith, Złego Ziela Magdy Jędry i Anki Herbut oraz twórczości Urszuli Zajączkowskiej
obronioną w roku 2024 na Wydziale Polonistyki Uniwersytetu Jagiellońskiego
pod kierunkiem dr hab. Moniki Świerkosz

Uroczystość rozdania nagród XXX edycji Konkursu prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego odbyła się 25 czerwca o godzinie 17.00 w sali im. Adama Mickiewicza (nr 144) Pałac Staszica, Nowy Świat 72 w Warszawie.

Eseje laureatów i laureatek XXX edycji Konkursu im. J. J. Lipskiego

2025/06/25

25 czerwca 2025 roku o godzinie 17.00 w sali im. Adama Mickiewicza w warszawskim Pałacu Staszica odbyła się uroczystość rozdania nagród XXX edycji Konkursu prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego. Zachęcamy do zapoznania się ze streszczeniami nagrodzonych prac.

Nagroda pierwszego stopnia Stowarzyszenia przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita
Weronika Knowska – Between Law and Lies: Exploring Manipulated Information and the Refugee Crisis in Greece in 2020

Nagroda pierwszego stopnia Towarzystwa Literackiego im. Adama Mickiewicza
Mariia Varlygina – Metamodernizm i nowa szczerość we współczesnej sztuce ukraińskiej  i polskiej po 24 lutego 2022

Nagroda drugiego stopnia im. Joanny Wiszniewicz
Wojciech PodsiadłowskiNormative or not? Emotional processes in identity-motivated collective action

Nagroda drugiego stopnia
Piotr Marcinków – Szczegół regulatywny jako propozycja nowej kategorii literaturoznawczej. (Inter)subiektywnie wybrane przykłady z literatury polskiej i obcej

Wyróżnienie im. Gajki Kuroniowej
Marek KawkaJak mieć ADHD. Teorie, obrazy i afekty w „ADHD-owym internecie”

Wyróżnienie
Marek Blacha – 1816. Katastrofa, której nie było (?). Rok bez lata na ziemiach polskich

Wyróżnienie
Kalina Czop – Zachwaszczone historie – inne sposoby opowiadania o roślinach niechcianych na podstawie The Weeds Katy Simpson Smith, Złego Ziela Magdy Jędry i Anki Herbut oraz twórczości Urszuli Zajączkowskiej

Zaproszenie na uroczystość ogłoszenia Laureatów i Laureatek XXX edycji Konkursu im. J. J. Lipskiego

2025/06/23

21 lat temu odszedł Jacek Kuroń

2025/06/17

21 lat temu, 17 czerwca 2004 roku, odszedł Jacek Kuroń – działacz opozycji w okresie PRL, współzałożyciel Komitetu Obrony Robotników, minister w pierwszych niekomunistycznych rządach, wielki społecznik, wspaniały człowiek. Jeden z naszych duchowych ojców, wzór do naśladowania, drogowskaz do działania.

Jego słowa są zawsze aktualne.

Oświadczenie Otwartej Rzeczpospolitej ws. „Pierwszej powojennej konferencji żydoznawczej”

2025/06/10

Z oburzeniem i niedowierzaniem przyjęliśmy informację o „Pierwszej powojennej konferencji żydoznawczej”, która odbyła się 7 czerwca 2025 roku w Warszawie.

Wydarzenie to, w sposób jednoznaczny nawiązujący do Pierwszej Konferencji Żydoznawczej z 1921 roku podczas której omawiano „problem zażydzenia Polski”, stało się okazją do szerzenia antysemickich haseł, powtarzania spiskowych teorii na temat wpływu Żydów na rządy, zakłamywania historii Zagłady czy podważania wyników badań historycznych. Organizatorem konferencji był skrajnie prawicowy, antysemicki, nienawistny portal Magna Polonia, a wśród prelegentów znaleźli się m. in. Jerzy Robert Nowak i Stanisław Michalkiewicz. Osoby te od dziesięcioleci są znane ze swoich antysemickich wypowiedzi, a ich działalność pozostaje w zainteresowaniu organizacji społecznych monitorujących nienawiść w przestrzeni publicznej. Sami, jako Stowarzyszenie Otwarta Rzeczpospolita, wielokrotnie zawiadamialiśmy Prokuraturę o możliwości popełnienia przez nich przestępstw z art. 256 i 257 kodeksu karnego.

Nasze oburzenie budzi również fakt, że konferencja ta odbyła się w Prześwicie – centrum kultury urządzonym w budynku należącym do miasta stołecznego. Warszawa, jako miasto tak tragicznie doświadczone przez dwa totalitaryzmy, miasto będące grobem dla wielu ofiar okrutnej wojny, nie może dopuszczać do sytuacji, w której w budynkach zasobu miejskiego odbywają się seanse nienawiści. Oczekujemy od władz miasta i dzielnicy Śródmieście wyjaśnienia tej sprawy i przykładania większej uwagi do tego, co odbywa się w miejscach, którymi zarządzają. Tego wymaga zarówno prawo, jak i ludzka przyzwoitość.

Oświadczenie w pdf

Nauczyciele Wolności na 4 czerwca

2025/06/04

4 czerwca to idealna okazja, aby przypomnieć o naszych NAUCZYCIELACH WOLNOŚCI.

Marek Edelman, Zofia Kuratowska, Jan Józef Lipski, Tadeusz Mazowiecki – wszyscy oni odegrali ważną rolę w odzyskaniu wolności w roku 1989 i budowaniu nowej, lepszej Polski.

Pamiętajmy o nich i o wszystkich, którzy dali nam ten dzień. Niech się święci rocznica 4 czerwca 1989 roku.

Podziękowania dla Recenzentów i Recenzentek XXX edycji Konkursu im. J. J. Lipskiego

2025/06/03

25 czerwca 2025 roku poznamy laureatów i laureatki XXX edycji Konkursu prac magisterskich im. Jana Józefa Lipskiego.

Już teraz pragniemy podziękować recenzentkom i recenzentom, którzy podjęli się przeczytania 37 nadesłanych prac i wyłonienia spośród nich tych najlepszych. Byli to: Tomasza Besta, Marian Bielecki, Grażyna Borkowska, Sylwia Chutnik, Dominika Czerniak, Andrzej Czyżewski, Maciej Falski, Agnieszka Gajewska, Jerzy Gorzelik, Agnieszka Grudzińska, Joanna Grzymała-Moszczyńska, Maryla Hopfinger, Ewa Jaźwińska, Bożena Keff, Jacek Kochanowski, Katarzyna Kokot, Ewa Krause, Marcin Kula,  Jarosław Lubiak, Monika Ładoń, Małgorzata Łukasiewicz, Anna Majewska-Tworek, Filip Mazurkiewicz, Andrzej Mencwel, Elżbieta Mikos-Skuza, Piotr Mitzner, Alina Molisak, Ewa Paczoska, Krzysztof Podemski, Beata Przymuszała, Robert Radek, Joanna Roszak, Wojciech Sady, Małgorzata Sikorska, Piotr Słodkowski, Wojciech Szot, Roman Szul, Magdalena Środa, Roman Wieruszewski, Michał Wiśniewski, Rozalia Wojkiewicz, Tomasz Żukowski.

Państwa praca i zaangażowanie są nieocenionym wkładem w trwanie naszego Konkursu. Serdecznie dziękujemy!

Lista prac zakwalifikowanych do II etapu XXX edycji Konkursu im. J. J. Lipskiego

2025/06/03

Poniżej prezentujemy listę nazwisk oraz tytuły prac magisterskich, które zostały zakwalifikowane do II etapu XXX edycji konkursu im. J.J.Lipskiego.

Laureatów i laureatki ogłosimy podczas uroczystości, która odbędzie się 25 czerwca 2025 roku o godz. 17:00 w sali im. Adama Mickiewicza w warszawskim Pałacu Staszica.

Wszystkim serdecznie gratulujemy!

Lista prac zakwalifikowanych do II etapu – XXX edycja

Nienawistne treści w trakcie kampanii prezydenckiej 2025 roku. Raport 16.05 – 31.05.2025

2025/06/03

Publikujemy raport dotyczący nienawistnych treści w trakcie kampanii prezydenckiej 2025 roku. Analiza obejmuje okres od 16 maja do 31 maja br. Cały raport można pobrać tutaj.

Jednocześnie zwracamy się z gorącą prośbą o wsparcie naszego monitoringu. Można to zrobić za pomocą portalu zrzutka.pl

Na przestrzeni minionych kilku lat w przestrzeni publicznej i politycznej zauważyć mogliśmy wzmożenie i zintensyfikowanie treści nienawistnych wobec przedstawicieli i przedstawicielek grup mniejszościowych. Debata polityczna o nienawistnym wydźwięku nie tylko narusza podstawowe konstytucyjne prawa i wolności obywatelskie, ale także wpływa na społeczeństwo poprzez kreowanie norm przyzwalających na otwarte wyrażanie wrogości czy wręcz nienawiści wobec osób z grup mniejszościowych. To zaś przyczynia się do wzrostu dyskryminacji oraz spadku tolerancji wobec różnorodności w Polsce.

Z tego względu, Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii ponownie prowadzi monitoring treści nienawistnych i motywowanych uprzedzeniami w kampaniach wyborczych. Naszą uwagę poświęcamy temu, co mówią kandydaci i kandydatki do parlamentu, samorządów i urzędu Prezydenta RP, jak ich wypowiedzi relacjonują media lokalne i ponadregionalne oraz jak wyglądają debaty wyborcze.

Przedstawiamy informację o rezultatach monitoringu kampanii na urząd Prezydenta RP przed II turą wyborów, prowadzonego w okresie od 16 maja do 31 maja 2025. Obserwacją objęliśmy debaty kandydatów na urząd Prezydenta RP oraz następujące programy informacyjne i publicystyczne: !9.30 (TVP1), Panorama (TVP2), Fakty (TVN), Wydarzenia (Polsat), Dzisiaj (TV Republika), Informacje dnia (TV Trwam), Woronicza 17 (TVP Info), Śniadanie Rymanowskiego (Polsat News), Kawa na ławę (TVN24), Wysokie Napięcie (TV Republika).

Treści nienawistne w kampanii prezydenckiej – jak często?

W pierwszej kolejności przyjrzeliśmy się temu, jak nasilenie uprzedzeń łącznie wobec wszystkich analizowanych grup zmieniało się w czasie przed drugą turą wyborów prezydenckich. Spodziewaliśmy się, że wraz z rozwojem kampanii uogólniony wskaźnik uprzedzeń może stopniowo wzrastać.

Miesiąc Dumy

2025/06/01

1 czerwca rozpoczyna się Miesiąc Dumy – Pride Month – czyli święto bycia sobą.

Chodzi o upamiętnienie zamieszek, do których doszło nad ranem 28 czerwca 1969 r. w Nowym Jorku. A konkretnie w przyjaznym gejom barze Stonewall Inn w dzielnicy Greenwich Village na Manhattanie. Osoby otwarcie przyznające się do homoseksualizmu były wówczas traktowane gorzej niż większość społeczeństwa przez władzę nie tylko w kwestiach prawnych, ale też poprzez akcje takie jak ta w Stonewall Inn.

Przed ciszą wyborczą

2025/05/30

W ostatnich godzinach przed ciszą wyborczą przypominamy:

„Bądźmy z tymi, których prześladują! Bądźmy solidarni!”.

Uczyńmy z naszej karty wyborczej narzędzie zmiany!

Opowiedzmy się za Polską dla ludzi.

Polską, w której każdy czuje się dobrze!

Opowiedzmy się za szacunkiem, równością i demokratycznymi wartościami.

Francesco M. Cataluccio: Populizm i kryzys demokracji

2025/05/28

Tegoroczne, VII Oświęcimskie Forum: Europa wobec wyzwań XXI wieku odbyło się 22 maja pod hasłem: Zabójczy urok populizmu. Publikujemy głos Francesco Cataluccio’a w panelu I „Paliwa populizmu”.  W panelu II dyskutowano o „Dialogu społecznym w dobie internetu i mediów społecznościowych”, m.in. o tym, że określenie „media społecznościowe” jest mylące i postulowany, by go nie używać. Panel III, w którym uczestniczyłam, traktował o „Straszeniu obcym”, metodzie zdobywania zwolenników i utrzymywania władzy.

Paula Sawicka

***

„Porzucenie faktów oznacza porzucenie wolności. Jeśli nic nie jest prawdą, nikt nie może krytykować władzy, ponieważ nie ma podstaw, na których można by to zrobić. Jeśli nic nie jest prawdą, wszystko jest spektaklem. Najbardziej wypchany portfel płaci za najjaśniejsze światła”.

Timothy Snyder, Nora Krug, On Tiranny. Dwadzieścia lekcji XX wieku (2021)

Demokracja, we wszystkich swoich formach, przeżywa dziś głęboki kryzys – nawet w tych częściach świata, w których wciąż funkcjonują systemy określające się mianem demokratycznych. Kryzys ten jest głęboki, ponieważ dotyka nie tylko instytucji, ale również obywateli, którzy są podmiotami, a nie tylko użytkownikami systemu demokratycznego.

Demokracja to rytuał, a rytuał wymaga formy, która nadaje mu sens. Bez formy treść staje się chaosem – rzeczą bez znaczenia. Tyrani i populiści nie budują rytuału, lecz mit – uproszczoną, emocjonalną narrację, która ma jedynie służyć zdobyciu władzy. Posługują się machiną językową splecioną z gęstej sieci stereotypów, frazesów i gotowych formuł – zwrotów, które wydają się jasne właśnie dlatego, że nie wymagają zrozumienia. Redukują język do instynktu – do tego, co w nas pierwotne: do krwi, biologii, ziemi.

Obecnie niechęć, podejrzliwość, nieufność i skłonność do konfliktu w sposób niemal paranoiczny przenikają relacje międzyludzkie. W sferze politycznej obserwujemy nieustanne oskarżenia – bezrefleksyjne, stereotypowe – kierowane przez jedną stronę wobec drugiej; brak dialogu, który często przeradza się w kłótnię lub publiczne ośmieszanie. Towarzyszy temu systematyczne przerzucanie odpowiedzialności za niezrealizowane obietnice na przeciwników. Ten „wirus paranoi” infekuje życie społeczne, pogłębia nieufność państwa wobec obywateli i odwrotnie. Historia uczy nas, że przejście od państwa prawa do państwa paranoicznego – czasem wręcz niezauważalne – jest całkowicie realne.

XXII Publiczna Debata Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita i Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana w Warszawie

2025/05/22


22 maja 2025
roku odbyła się XXII Publiczna Debata Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita i Teatru Polskiego im. Arnolda Szyfmana. Obrady pod hasłem Pęta tradycyjnych ról społecznych i nasza „wolność do…”czyli o tym, czy męskie i kobiece role społeczne są nadal potrzebne, skoro nie gwarantują konstytucyjnej równości i nienaruszalnej godności każdej osoby dedykowane były pamięci Ludwiki Wujec – opozycjonistki czasu PRL, działaczki społecznej, członkini Komisji Rewizyjnej i Rady Programowej Otwartej Rzeczpospolitej, naszej Przyjaciółki.

Debatę otworzyła przewodnicząca Rady Programowej Otwartej Rzeczpospolitej Paula Sawicka oraz Janusz Majcherek – z-ca Dyrektora Naczelnego, Dyrektor Artystyczny Teatru. Na początku spotkania Paula Sawicka wręczyła, ustanowioną razem z Bogdanem Białkiem, Nagrodę im. Doktora Marka Edelmana „Za Ratowanie Człowieczeństwa”. Tegoroczną laureatką została Joanna Talewicz – antropolożka kultury, działaczka społeczna, prezeska Fundacji W Stronę Dialogu.

Następnie Laureatka, obok Krystyny Kofty i Przemysława Witkowskiego, wzięła udział w dyskusji moderowanej przez Macieja Kluczkę.

 

 

Wojciech O. „Jaszczur” skazany za nawoływanie do nienawiści

2025/05/21

13 sierpnia 2022 roku w Grudziądzu odbył się I Marsz gen. Tadeusza Rozwadowskiego. W jego trakcie Wojciech Olszański nawoływał do mordowania i dyskryminowania Żydów i znieważał publicznie osoby pochodzenia żydowskiego. Otwarcie szczuł na przebywające w Polsce osoby, które w naszym kraju znalazły schronienie przed wojną w Ukrainie. O trudną sytuację ekonomiczną Polaków oskarżał Żydów.

16 sierpnia 2022 roku złożyliśmy w tej sprawie zawiadomienie do Prokuratury Okręgowej w Bydgoszczy, która sprawę przekazała do Prokuratury Rejonowej w Grudziądzu.

Po kilku latach – 20 maja 2025 roku Sąd Rejonowy w Toruniu wydał wyrok. Uznał Wojciecha O. winnym nawoływania do nienawiści na tle różnic narodowościowych i etnicznych wobec ludności pochodzenia ukraińskiego i ludności pochodzenia żydowskiego oraz publicznego znieważenia ich z powodu przynależności narodowej i etnicznej.

Kara – 2 lata prac społecznych (po 20 godzin miesięcznie).Wyrok jest nieprawomocny.

Prof. Anna Siewierska: Antysemityzm jako paliwo polityczne

2025/05/19

Prof. Anna Siewierska, politolożka z Uniwersytetu Rzeszowskiego, specjalnie dla Otwartej Rzeczpospolitej komentuje wykorzystywanie antysemityzmu i innych treści nienawistnych w kampanii prezydenckiej.

Mówi m.in., że „dano osobom o radykalnie prawicowych, brunatnych poglądach, bardzo szeroką arenę do ich głoszenia. I to jest właśnie tak niepokojące. Zjawisko to nazywamy w politologii Oknem Overtona: normalizacją skrajnych poglądów, które normalnie nie mieściłyby się w takim publicznym dyskursie w cywilizowanym kraju. Ale przez to, że takie osoby dostają publiczną agorę do wypowiadania swoich skrajnych poglądów, następuje normalizacja tych poglądów, następuje takie ośmielenie osób o poglądach również skrajnych, podobnych osób, które wcześniej tych poglądów być może się wstydziły, albo które nigdy nie odważyłyby się podjąć jakichkolwiek działań, żeby wdrażać w życie swoje chore koncepcje.”

Przed pierwszą turą wyborów prezydenckich opublikowaliśmy raport z monitoringu treści nienawistnych i motywowanych uprzedzeniami w kampanii wyborczej.

Kampanię monitorujemy dalej. Zachęcamy do wsparcia tej inicjatywy.

Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii

2025/05/17

17 maja 1990 roku Światowa Organizacja Zdrowia usunęła homoseksualizm z Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób. Na pamiątkę tego wydarzenia obchodzimy dzisiaj Międzynarodowy Dzień Przeciw Homofobii, Transfobii i Bifobii.

Jest to kolejna okazja, aby głośno przypomnieć, że prawa osób LGBT to prawa człowieka, o które nadal trzeba walczyć.

Nienawistne treści w trakcie kampanii prezydenckiej 2025 roku. Raport 15.04 – 15.05.2025

2025/05/16

Na przestrzeni minionych kilku lat w przestrzeni publicznej i politycznej zauważyć mogliśmy wzmożenie i zintensyfikowanie treści nienawistnych wobec przedstawicieli i przedstawicielek grup mniejszościowych. Debata polityczna o nienawistnym wydźwięku nie tylko narusza podstawowe konstytucyjne prawa i wolności obywatelskie, ale także wpływa na społeczeństwo poprzez kreowanie norm przyzwalających na otwarte wyrażanie wrogości czy wręcz nienawiści wobec osób z grup mniejszościowych. To zaś przyczynia się do wzrostu dyskryminacji oraz spadku tolerancji wobec różnorodności w Polsce.

Z tego względu, Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii ponownie prowadzi monitoring treści nienawistnych i motywowanych uprzedzeniami w kampaniach wyborczych. Naszą uwagę poświęcamy temu, co mówią kandydaci i kandydatki do parlamentu, samorządów i urzędu Prezydenta RP, jak ich wypowiedzi relacjonują media lokalne i ponadregionalne oraz jak wyglądają debaty wyborcze.

Przedstawiamy informację o rezultatach monitoringu trwających kampanii na urząd Prezydenta RP, prowadzonego w okresie od 15 kwietnia do 15 maja 2025. Obserwacją objęliśmy debaty kandydatów na urząd Prezydenta RP oraz następujące programy informacyjne i publicystyczne: !9.30 (TVP1), Panorama (TVP2), Fakty (TVN), Wydarzenia (Polsat), Dzisiaj (TV Republika), Informacje dnia (TV Trwam), Woronicza 17 (TVP Info), Śniadanie Rymanowskiego (Polsat News), Kawa na ławę (TVN24), Wysokie Napięcie (TV Republika).

Treści nienawistne w kampanii prezydenckiej – jak często?

W pierwszej kolejności przyjrzeliśmy się temu, jak nasilenie uprzedzeń łącznie wobec wszystkich analizowanych grup zmieniało się w czasie[1]. Spodziewaliśmy się, że wraz z rozwojem kampanii parlamentarnej uogólniony wskaźnik uprzedzeń może stopniowo wzrastać.

Okazało się jednak, że największe nasilenie treści nienawistnych mogliśmy zaobserwować na dwa tygodnie przed wyborami, tj. pod koniec kwietnia i na początku maja 2025 roku. Niewykluczone, że powodem tego wzmożenia była, po pierwsze, debata prezydencka Super Expressu, w trakcie której padły m.in. antysemickie, pełne nienawiści słowa Grzegorza Brauna; a po drugie, obchody Święta Pracy, w trakcie których podkreślano rzekome zagrożenia związane z przyjmowaniem imigrantów do Polski.

Treści nienawistne w trakcie kampanii prezydenckiej – wobec kogo?

W następnej kolejności przyjrzeliśmy się temu, wobec których grup mniejszościowych najczęściej pojawiają się treści nienawistne w mediach publicznych.

W okresie od 15 kwietnia do 15 maja najwięcej treści nienawistnych kierowano do uchodźców. Uchodźcy kojarzeni byli z zagrożeniem, a także ze wzrostem przestępczości w krajach Europy Zachodniej, w tym głównie w Niemczech. Treści motywowane uprzedzeniami wobec uchodźców padały również z ust kandydatów na urząd Prezydenta RP. Przykładowo, dnia 28 kwietnia na antenie Informacji Dnia przywołano wypowiedź Karola Nawrockiego, który stwierdził: „nie chcę, żeby nielegalny imigrant latał z nożem na placu, gdzie bawią się moje dzieci”. 29 kwietnia w programie Fakty wyemitowano zaś słowa Sławomira Mentzena twierdzącego, że wpuszczanie migrantów z Azji i Afryki powoduje wzrost liczby gwałtów.

W drugiej kolejności odbiorcami treści nienawistnych byli Niemcy. Tu wśród motywów przewodnich najczęściej pojawiały się sugestie, że Niemcy przysyłają do Polski nielegalnych imigrantów, których przyjmowanie – choćby zdaniem Karola Nawrockiego – „nie leży w naszym interesie narodowym”. Treści antyniemieckie często szły w parze z treściami anty-uchodźczymi, co może częściowo tłumaczyć ich duże nasilenie.

Trzecią najczęściej dotkniętą uprzedzeniami grupą mniejszościową byli Żydzi, a głównym autorem wypowiedzi o charakterze antysemickim był Grzegorz Braun. Przykładowo, 14 maja
w programie !9:30 wyemitowano wypowiedź kandydata, w której twierdził, że „naród polski nie będzie grubym płatnikiem żydowskiej propagandy”. Jego opinia, że Żydzi mają stanowczo za dużo do powiedzenia w polskich sprawach, była emitowane kilkukrotnie przez różne kanały informacyjne.

Treści motywowane uprzedzeniami wobec uchodźców pojawiały się w niemal co trzecim oglądanym przez nas programie informacyjnym lub publicystycznym (26%), wypowiedzi antyniemieckie padły na antenie co piątego monitorowanego programu (18%), a treści antysemickie zanotowaliśmy w co dziesiątym oglądanym programie (11%).

Raport w pdf

82. rocznica wysadzenia Wielkiej Synagogi

2025/05/16

Po upadku powstania w warszawskim getcie, jego kat, Jurgen Stroop, osobiście wysadził Wielką Synagogę i ogłosił, że to „alegoria zwycięstwa nad żydostwem”. Mylił się.

W rocznicę zburzenia synagogi, 16 maja, przypominamy nasz projekt „Wielka Przywraca Pamięć”, polegający na wirtualnej symbolicznej jej odbudowie w miejscu, gdzie stała.

Niech pamięć i miłość pokonają destrukcję i śmierć.

Prof. Michał Bilewicz z Nagrodą im. Marka Edelmana

2025/05/15

Dzisiaj po raz pierwszy wręczono Nagrodę im. Marka Edelmana. Jest to wyróżnienie dla tych, którzy w swojej działalności publicznej lub społecznej wykazują się zdecydowanym sprzeciwem wobec antysemityzmu oraz zaangażowaniem na rzecz równości, sprawiedliwości społecznej i ochrony praw człowieka. Nagroda jest inicjatywą fundatorów, Tomka Ulatowskiego i Andrzeja Rojka oraz Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny w Polsce.

Pierwszym laureatem Nagrody im. Marka Edelmana został prof. Michał Bilewicz za wybitny wkład w badania nad antysemityzmem, uprzedzeniami i walkę z mową nienawiści. Prof. Bilewicz jest psychologiem społecznym, badaczem antysemityzmu, współtwórcą i wieloletnim kierownikiem Centrum Badań nad Uprzedzeniami Uniwersytetu Warszawskiego, członkiem Rady Programowej Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita, przewodniczącym Rady Forum Dialogu.

Serdecznie Gratulujemy!

Komunikat Otwartej Rzeczpospolitej z monitoringu kampanii prezydenckiej prowadzonego w okresie 15 kwietnia – 5 maja 2025

2025/05/09

Otwarta Rzeczpospolita – Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii prowadzi monitoring treści nienawistnych i motywowanych uprzedzeniami w kampaniach wyborczych. Naszą uwagę poświęcamy temu, co mówią kandydaci i kandydatki do parlamentu, samorządów i urzędu Prezydenta RP, jak ich wypowiedzi relacjonują media lokalne i ponadregionalne oraz jak wyglądają debaty wyborcze.

Przedstawiamy informację o rezultatach monitoringu trwających kampanii na urząd Prezydenta RP, prowadzonego w okresie od 15 kwietnia do 5 maja 2025. Obserwacją objęliśmy debaty kandydatów na urząd Prezydenta RP oraz następujące programy informacyjne i publicystyczne: !9.30 (TVP1), Panorama (TVP2), Fakty (TVN), Wydarzenia (Polsat), Dzisiaj (TV Republika), Informacje dnia (TV Trwam), Woronicza 17 (TVP Info), Śniadanie Rymanowskiego (Polsat News), Kawa na ławę (TVN24), Wysokie Napięcie (TV Republika).

W tym czasie w monitorowanych programach informacyjnych w Polsce pojawiło się łącznie 117 treści nienawistnych. Wypowiedzi o charakterze nienawistnym były skierowane głównie przeciwko uchodźcom (33% wszystkich nienawistnych wypowiedzi), Niemcom (23% wszystkich nienawistnych wypowiedzi) oraz Żydom (13% wszystkich nienawistnych wypowiedzi).  

Treści motywowane uprzedzeniami wobec uchodźców pojawiały się dotychczas w niemal co trzecim oglądanym przez nas programie informacyjnym lub publicystycznym (28%), wypowiedzi antyniemieckie padły na antenie co piątego monitorowanego programu (19%), a treści antysemickie zanotowaliśmy w co dziesiątym oglądanym programie (10%).

Ważne, że autorami tego typu nienawistnych wypowiedzi były m.in. osoby kandydujące na urząd Prezydenta RP. I to właśnie podczas jednej z debat kandydatów padły antysemickie, pełne nienawiści słowa Grzegorza Brauna. Zareagowali na nie, aktywnie potępiając wypowiedź polityka, jedynie Magdalena Biejat i Rafał Trzaskowski. Tym, co zwraca uwagę, jest brak reakcji ze strony pozostałych kandydatów, a zwłaszcza dziennikarzy prowadzących debatę – Jana Złotorowicza i Jacka Prusinowskiego. Rzetelny dziennikarz odpowiada za zgodny z zasadami współżycia społecznego przebieg prowadzonego przez siebie programu. Trudno się zgodzić z tłumaczeniem obu dziennikarzy, że ich rolą w trakcie debaty było jedynie pilnowanie czasu i kolejności wystąpień kandydatów. Naszym zdaniem ich obowiązkiem było reagowanie na chuligaństwo polityczne, a tym były haniebne wypowiedzi kandydata Brauna. Nakazują to nie tylko rzetelne dziennikarstwo, ale też zwykła ludzka przyzwoitość. Milczenie w takiej sytuacji jest przyzwoleniem, by w świetle kamer rozpowszechniać w przestrzeni publicznej antysemickie, nienawistne, trujące społeczeństwo treści. W demokratycznym państwie jest to niedopuszczalne, zakazane prawem.

Niedługo odbędzie się kolejna debata kandydatów i kandydatek na urząd Prezydenta RP. Przy tej okazji pragniemy zaapelować do prowadzących i uczestników – reagujcie zdecydowanie, natychmiast, gdy z ust kogokolwiek padają słowa nawołujące do nienawiści, uderzające w godność drugiego człowieka. To nasz obywatelski obowiązek.

To od nas wszystkich zależy, czy Polska będzie, zgodnie ze słowami Zofii Kuratowskiej, „miejscem, w którym wszyscy w niej mieszkający czują się dobrze”.

Zapraszamy do wsparcia inicjatywy monitoringu na: https://zrzutka.pl/hmshag

Komunikat w pdf

List otwarty przeciwko dezinformacji i mowie nienawiści w debacie publicznej

2025/05/09

Jako koalicje zrzeszające osoby z doświadczeniem migracyjnym i uchodźczym, osoby z grup mniejszościowych oraz sojuszników i sojuszniczki pracujących na rzecz równości i integracji, wyrażamy głębokie zaniepokojenie krzywdzącymi i manipulującymi wypowiedziami, które w ostatnich tygodniach pojawiają się w debacie publicznej. Obserwujemy nasilającą się dezinformację i mowę nienawiści, wymierzoną w osoby z doświadczeniem uchodźczym i migracyjnym. Część polityków i polityczek sztucznie generuje społeczne podziały i eskaluje napięcia, a ich nieodpowiedzialne słowa mogą być zachętą do stosowania przemocy. Stanowi to realne zagrożenie dla bezpieczeństwa osób mieszkających w Polsce i osób w drodze.

Zdecydowanie sprzeciwiamy się instrumentalnemu wykorzystywaniu tematu uchodźstwa i migracji w kampanii prezydenckiej oraz w innych działaniach politycznych. Nie godzimy się na budowanie kapitału politycznego kosztem godności i bezpieczeństwa ludzi, którzy – często w dramatycznych okolicznościach – szukają w Polsce schronienia i szansy na nowe życie. Żadna osoba nie jest „nielegalna”. Każdy człowiek zasługuje na szacunek i godne traktowanie – niezależnie od miejsca urodzenia czy statusu pobytowego. Odpowiedzialność za kryzysy migracyjne spoczywa na państwach i ich politykach, a nie na osobach uciekających przed wojną, prześladowaniami i innymi formami przemocy.

Monitoring – mowa nienawiści w kampanii prezydenckiej

2025/05/05

Otwarta Rzeczpospolita jest Stowarzyszeniem, które od lat prowadzi systematyczny monitoring sieci i całej przestrzeni publicznej pod kątem mowy nienawiści i przestępstw z nienawiści. Szczególne nasilenie tego typu zdarzeń ma miejsce w trakcie kampanii wyborczych. Poprzednie kampanie były pod naszym dozorem – incydenty zgłaszaliśmy organom ścigania, a wyniki monitoringu opublikowaliśmy w publicznym raporcie.

W tym roku podjęliśmy się ponownie śledzenia wypowiedzi liderów, sztabów, komentatorów i mediów pod kątem uprzedzeń i nienawiści. Skandal z udziałem kandydata Grzegorza Brauna zgłosiliśmy jako pierwsi.

Chociaż w dużej mierze nasza praca opiera się na wolontariacie, tego typu przedsięwzięcia jak wyżej opisane wymagają niezbędnych nakładów finansowych, które szacujemy na około 25 tysięcy złotych. Jak wszystkie organizacje pozarządowe borykamy się z niedoborami budżetowymi. Dlatego prosimy Państwa o pomoc i przekazanie środków na ten cel. Jeśli uważają Państwo, że należy piętnować ksenofobię, antysemityzm, mowę nienawiści i wszelkie formy dyskryminacji mniejszości, zwłaszcza pojawiające się w debacie publicznej z ust kandydatów na prezydenta, prosimy o wsparcie naszej działalności.

Otwarta Rzeczpospolita jest organizacją wyjątkową, ekspercko-strażniczą. Skupiamy się na walce z uprzedzeniami poprzez różne formy działań edukacyjnych, prawnych, organizowanie wydarzeń i akcji, których celem jest budowanie społeczeństwa otwartego, tolerancyjnego i życzliwego każdemu mieszkańcowi naszego kraju. Monitoring sieci i mediów w trakcie kampanii wyborczej nie jest dziedziną łatwą – eksces z udziałem Grzegorza Brauna, to zaledwie jeden z licznych przykładów mowy nienawiści, najbardziej spektakularny i widoczny dla wszystkich.

Ale mowa nienawiści często pojawia się w kampanii politycznej w bardziej subtelnej formie. Takie zdarzenia również trzeba wyłapywać, oszacować ich treść pod kątem wyczerpania znamion przestępstwa opisanego w kodeksie karnym, napisać zawiadomienie do prokuratury i śledzić jego losy. To wszystko wymaga olbrzymiej energii, zaangażowania ludzi i czasu, a także fachowych, prawnych ekspertyz.

Bez Państwa pomocy nasza działalność będzie niedostateczna, nie obejmie całokształtu tych zdarzeń.

Bardzo zatem liczymy na Waszą pomoc i choćby symboliczną złotówkę. Niech nasza nazwa „Otwarta Rzeczpospolita” nie pozostaje tylko nazwą. Niech będzie ideą kraju i społeczeństwa, która ma szanse się urealnić. Wspólnie budujmy Otwartą Rzeczpospolitą.

Nowe władze Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita

2025/04/30

26 kwietnia 2025 roku Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Członkiń i Członków Otwartej Rzeczpospolitej – Stowarzyszenia przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii wybrało nowe władze organizacji.

Do Zarządu głównego wybrano Dominikę Bulską, Patrycję Dołowy, Katarzynę Kubin, Przemysława Wiszniewskiego oraz Damiana Wutke.

Nowy Zarząd Główny ukonstytuował się 30 kwietnia 2025 roku następująco:

Prezes – Damian Wutke;
Wiceprezeska – Dominika Bulska;
Skarbnik – Patrycja Dołowy;
Sekretarz – Katarzyna Kubin;
Członek – Przemysław Wiszniewski.

Zmiany nastąpiły również w składzie Komisji Rewizyjnej. Jej aktualny skład przedstawia się następująco:

Przewodnicząca – Natalia Woroszylska;
Członkowie – Cezary Gawryś, Jan Herczyński.

Walne Zebranie uzupełniło również skład Rady Programowej, do której wybrano: Jana T. Grossa, Marka Gumkowskiego, Marię Kowalewską oraz Katarzynę Kuczyńską-Koschany.

Oświadczenie ws. wypowiedzi Grzegorza Brauna

2025/04/30

Publikujemy oświadczenie Stowarzyszenia Żydowski Instytut Historyczny, które w gronie ponad 140 organizacji społecznych poparliśmy.

Z wielkim oburzeniem i głębokim niepokojem odnosimy się do wypowiedzi Grzegorza Brauna, kandydującego na urząd Prezydenta RP, wygłoszonych podczas debaty zorganizowanej przez „Super Express” w dniu 28 kwietnia 2025 roku. Dyskryminujące wypowiedzi są przykładem jaskrawego antysemityzmu i mowy nienawiści które w konsekwencji prowadzą do dyskryminacji. Słowa te nie mogą pozostać bez jednoznacznego potępienia w demokratycznym świecie.

Historia niejednokrotnie pokazała, że wskazywanie rzekomego „wroga publicznego” – grupy, którą łatwo można napiętnować, oskarżyć, zdehumanizować – prowadzi do społecznego rozkładu, napięć i przemocy. Historycznie ofiarami podobnych działań byli często Żydzi, współcześnie są to również mniejszości seksualne, imigranci i inne mniejszości, którym trudno samodzielnie się bronić. Trzeba pamiętać, jak trudna jest walka z konsekwencjami tak łatwo szafowaną nienawiścią, dlatego każdy przejaw dyskryminacji grupy mniejszościowej zwłaszcza w przestrzeni publicznej musi spotkać się z reakcją.

Bulwersujący i niepokojący jest również fakt, że jedynie dwoje kandydatów zdobyło się na jakąkolwiek reakcję i werbalny sprzeciw wobec skandalicznych wypowiedzi. Milczenie pozostałych nie jest neutralnością – jest zgodą i otwartym przyzwoleniem na wprowadzanie do debaty kłamstw, manipulacji oraz retoryki szczucia na innych ludzi. Równie niepokojące jest to, że prowadzący debatę, nie przerwali wypowiedzi i nie zajęli stanowiska po jej zakończeniu. Media, zwłaszcza w czasie kampanii wyborczej, mają obowiązek stać na straży podstawowych wartości demokratycznych i przeciwdziałać mowie nienawiści.

Pamiętając słowa Mariana Turskiego, ocalałego z Auschwitz: „Wypuszczanie demonów trwa sekundę, a uwięzienie ich z powrotem jest bardzo mozolnym procesem.” musimy reagować i protestować przeciwko haniebnym wypowiedziom w stosunku do mniejszości, które padają w przestrzeni publicznej. W związku z tym wyrażamy nasze oczekiwanie wobec mediów, zarówno publicznych, jak i prywatnych, by – zwłaszcza w czasie kampanii wyborczej – stały na straży podstawowych wartości demokratycznych i przeciwdziałaniu mowie nienawiści.

Żegnamy Janusza Grzelaka

2025/04/29

W poczuciu wielkiej straty

żegnamy

Janusza Grzelaka

Profesora psychologii, działacza opozycji demokratycznej,
uczestnika przemian ustrojowych w naszym kraju.

Współzałożyciela naszego Stowarzyszenia, wieloletniego członka Rady Programowej.

Przede wszystkim żegnamy człowieka dobrego i prawego, towarzysza działań na rzecz społeczeństwa wolnego od uprzedzeń, szanującego drugiego człowieka i upominającego się o jego godność.

Rodzinie i bliskim składamy serdeczne wyrazy współczucia.

Rada Programowa, Zarząd i członkowie Stowarzyszenia Otwarta Rzeczpospolita

***

Msza święta będzie odprawiona 04.05.2025 roku o godz. 17:00 w kaplicy Centrum Animacji Misyjnej oo. pallotynów przy ul. Leśnej 15/17 w Konstancinie-Jeziornej.

Ceremonia pogrzebowa odbędzie się 07.05.2025 roku o godz. 11:30 w Domu Pogrzebowym w sali B na Cmentarzu Komunalnym Północnym w Warszawie (tzw. Wólka Węglowa), potem nastąpi odprowadzenie do grobu.

***

To jego ostatni, sprzed miesiąca, list do nas, przyjaciół:

„Do Przyjaciół, Przyjaciółek i Zaprzyjaźnionych.

Wieści o mojej chorobie zatoczyły już spore kręgi, choć starałem się nie mówić o tym głośno. 

     Tak, mam złośliwego raka płuc, nieuleczalnego, ale niekoniecznie gwałtownego w przebiegu. Rokowania jeszcze bardzo niejasne, od kilku miesięcy, do nawet …kilku lat.

     Mówię szeptem, bo nie chcę wzbudzać współczucia. Żyję wystarczająco długo, żeby umrzeć na cokolwiek i kiedykolwiek. Myślę o tym ze spokojem, bez lęku.

     Najważniejsze, by po dość zabałaganionym życiu posprzątać co się da przed odejściem. Do tego potrzebuję teraz ciszy i skupienia.

Pozdrawiam Was serdecznie.

Janusz.

Nie dla antysemityzmu w przestrzeni publicznej

2025/04/29

W związku ze skandalicznymi, antysemickimi wypowiedziami Grzegorza Brauna, które padły podczas debaty prezydenckiej, złożyliśmy zawiadomienie do Prokuratury.

Braun podczas wczorajszej debaty prezydenckiej mówił m. in. o „żydowskim żonkilu, znaku hańby, znaku podległości”. Żonkil, noszony 19 kwietnia, to powszechnie uznawany znak pamięci i szacunku wobec ofiar Holokaustu. Jego wypowiedź to próba odwrócenia sensu tego symbolu i nadania mu znaczenia negatywnego. Takie sformułowania sugerują, że utożsamianie się z pamięcią o zagładzie Żydów lub oddawanie hołdu ofiarom to coś haniebnego czy oznaka uległości — co odczytywać należy jako demonizowanie żydowskiej pamięci historycznej i próbę jej zdyskredytowania. Wpisuje się to w antysemicką retorykę, która odrzuca i oczernia symbole związane z pamięcią o Żydach i Holokauście.

W drugiej swojej wypowiedzi demonizował państwo Izrael, mówił o „ludobójczej polityce reklamowanej przez ministrów, rabinów i generałów”. Sugerowanie, że Żydzi (jako naród lub przez swoje państwo) są skłonni do „ludobójstwa”, podsyca antysemickie stereotypy (np. o rzekomej brutalności lub moralnej deprawacji Żydów). Tego typu sformułowania wpisują się w klasyczne wzorce antysemickiej propagandy, przedstawiającej Żydów jako „zagrażających”, „nieludzkich” i „spiskujących”.

Nie ma naszej zgody na antysemityzm w przestrzeni publicznej. Nie ma zgody na wykorzystywanie go jako narzędzia walki politycznej. Dlatego oczekujemy zdecydowanej reakcji Prokuratury.

Sprawozdania OPP za rok 2024

2025/04/28

Zgodnie z zasadami obowiązującymi Organizacje Pożytku Publicznego podajemy do wiadomości sprawozdania za okres od stycznia do grudnia 2024 roku. Sprawozdania – merytoryczne, skarbnika oraz finansowe – zostały zatwierdzone przez Walne Zebranie Sprawozdawczo-Wyborcze Członków i Członkiń Otwartej Rzeczpospolitej – Stowarzyszenia przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii w dniu 26 kwietnia 2025 roku.

Sprawozdanie merytoryczne Zarządu Głównego za rok 2024

Sprawozdanie skarbnika za rok 2024

– Sprawozdanie finansowe za rok 2024

Nagroda Edukacyjna Marka Edelmana przyznana

2025/04/28

Znani są już laureaci tegorocznej warszawskiej Nagrody Edukacyjnej im. Marka Edelmana. Zwycięskie szkoły otrzymały dyplomy przygotowane przez Lecha Majewskiego – wybitnego grafika-plakacistę, profesora warszawskiej ASP oraz nagrody pieniężne.

Nagroda im. Marka Edelmana jest jedną z ważniejszych nagród przyznawanych przez miasto w dziedzinie edukacji. Jej celem jest promowanie pozytywnych wzorców, rozwijanie empatii i budowanie etyki życia społecznego. Nagroda jest także uhonorowaniem społeczności szkolnej za działania podejmowane w tak ważnych obszarach jak m.in. edukacja na rzecz praw człowieka, zapobiegania przejawom nienawiści, poznawania historii i kultury społeczności żydowskiej, edukacji o Holokauście – mówiła wiceprezydentka Renata Kaznowska.

Laureaci tegorocznej edycji Nagrody Edukacyjnej im. Marka Edelmana to:

– w kategorii szkoły podstawowe

Szkoła  Podstawowa  nr 191 im. Józefa Ignacego Kraszewskiego za projekt „Pamiętamy!”

Szkoła Podstawowa  nr 336 im. Janka Bytnara  Rudego za projekt „Każdy człowiek jest ważny”

– w kategorii szkoły ponadpodstawowe:

LXI Liceum Ogólnokształcące Specjalne im. Janiny Zawadowskiej za projekt „Szkoła otwarta na różnorodność”

W tym roku kapituła nagrody przyznała także wyróżnienie. Otrzymali je uczniowie XII Liceum Ogólnokształcącego im. Henryka Sienkiewicza za projekt „ W ogrodzie pamięci. Wolskie spotkania z historią”.

Warszawska Nagroda Edukacyjna im. Marka Edelmana

Przyznawana od 2020 roku nagroda jest wyróżnieniem dla wszystkich uczniów i uczennic oraz ich opiekunów za działania podejmowane w takich obszarach jak edukacja na rzecz praw człowieka, zapobieganie przejawom nienawiści (z uwzględnieniem kontekstu historycznego), edukacja o Holokauście, historia opozycji demokratycznej w Polsce po 1968 roku.

O nagrodę mogą się ubiegać warszawskie publiczne i niepubliczne szkoły podstawowe i ponadpodstawowe oraz placówki wychowania pozaszkolnego i bursy prowadzone przez Miasto Stołeczne Warszawę. Nagrody w wysokości do 10 tys. zł są co roku przyznawane przez członków kapituły, w skład której wchodzą radni, naukowcy i działacze społeczni.

Nagrodzie patronuje Marek Edelman – lekarz, polityk, działacz społeczny, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim.

W tegorocznej VI edycji wzięło udział 18 szkół – 8 podstawowych i 10 ponadpodstawowych oraz 2 placówki pozaszkolne.

Źródło: Urząd m. st. Warszawy

Otwarta Rzeczpospolita w gronie sojuszników Karty Różnorodności

2025/04/24

Otwarta Rzeczpospolita dołączyła do grona sojuszników Karty Różnorodności.

Karta Różnorodności to międzynarodowa inicjatywa pod patronatem Komisji Europejskiej realizowana w 27 krajach Unii Europejskiej. Podpisując Kartę Różnorodności pracodawcy/pracodawczynie zobowiązują się do wprowadzenia zakazu dyskryminacji w miejscu pracy i podjęcia działań na rzecz tworzenia i promocji różnorodności.

W Polsce Kartę Różnorodności koordynuje Forum Odpowiedzialnego Biznesu. Grono Sojuszników Karty Różnorodności tworzą organizacje oraz niezależni eksperci i ekspertki, którzy w sposób szczególny promują, edukują, wspierają, rozwijają idee Karty Różnorodności.