2019 – 100. ROCZNICA URODZIN MARKA EDELMANA

W 2019 roku przypada setna rocznica urodzin i dziesiąta rocznica śmierci Marka Edelmana, legendarnego dowódcy powstania w getcie warszawskim, uczestnika Powstania Warszawskiego,
a po wojnie lekarza kardiologa – prekursora operacji serca ratujących życie ludziom umierającym na zawał, wciąż pozostającego w pamięci pacjentów, przyjaciół i bardzo wielu Polaków. Marek Edelman jest wspaniałym przykładem człowieka, który swoje życie poświęcał ratowaniu ludzkiego życia i ludzkiej godności, zarówno w czasie wojny, jak i w czasie pokoju, dając prawdziwą lekcję obywatelskiej odpowiedzialności.

Z inicjatywy Centrum Dialogu, Rada Miejska w Łodzi, ustanowiła rok 2019 Rokiem Marka Edelmana w Łodzi. Upowszechnienie wiedzy o tej postaci i jej działalności jest nam szczególnie bliskie. Od lat pamiętamy i wciąż przypominamy jego biografię i przesłanie: że nie wolno być obojętnym. Podkreślamy jego patriotyzm i oddanie swojej ojczyźnie, której wolności, niezależności i dobrego imienia zawsze bronił, choć współrodakom nie szczędził nieraz gorzkich słów. Edelman był niezwykle ważną i rozpoznawalną osobistością, znaną nie tylko w Polsce, ale na całym świecie. Był świadkiem stulecia, które doświadczyło kilku totalitaryzmów, ale swoją postawą udowadniał, że trzeba zachowywać się godnie i przyzwoicie, zgodnie z przesłaniem, które wielokrotnie powtarzał: „Jak się przyglądasz złu i odwracasz głowę albo nie pomagasz, kiedy możesz pomóc, to stajesz się współodpowiedzialny. Bo twoje odwrócenie głowy pomaga tym, którzy dopuszczają się zła.”               Na rok 2019 planujemy szereg wydarzeń poświęconych życiu i działalności Marka Edelmana, w tym przekrojową wystawę dedykowaną jego postaci, która otwiera wiele dróg do edukowania młodych ludzi – nie tylko o wojnie, ale także wokół ważnych problemów współczesnego świata.

Rok 2019, jest Rokiem Marka Edelmana w Łodzi

Głównym punktem obchodów Roku Marka Edelmana, było odsłonięcie wystawy o patronie Centrum Dialogu. Otwarciu wystawy towarzyszyła premiera komiksu „Edelman”, przekrojowo prezentującego wyjątkowo barwny życiorys Marka Edelmana.

Cały rok podzieliliśmy na cztery tematy, które dla Marka Edelmana były istotne , ale są ważne także dla wszystkich ludzi. Bo jego działalność niesie uniwersalne, humanistyczne przesłanie. Zaczynamy od urodzin Edelmana i od jego słów „Najważniejsze jest życie”. Mówił o tym w kontekście wojny i walki o przeżycie w czasie powstania w getcie warszawskim, a potem przez całe dojrzałe życie starał się ratować i podtrzymywać ludzkie życie jako lekarz. Drugi istotny temat to wolność. „Bo kiedy jest już życie to najważniejsza jest wolność”. Edelman walczył o wolność jako bojowiec Żydowskiej Organizacji Bojowej w getcie, potem na Żoliborzu i Starym Mieście w Powstaniu Warszawskim. Po wojnie walczył o demokrację i wolną Polskę, a po 1989 roku zabierał głos w obronie wolności i demokracji na  świecie. Pod koniec życia Edelman napisał wraz z Paulą Sawicką książkę „I była miłość w getcie”, która właśnie została zekranizowana, dlatego w ramach kolejnego ważnego tematu Roku Edelman pt. Najważniejsza jest miłość”, w Centrum Dialogu odbyła się prapremiera filmu „Marek Edelman …i była miłość w Getcie” Jolanty Dylewskiej oraz koncert „Łódź miłości” i akcja charytatywną na działania PAH w Sudanie Południowym. Chceliśmy tym samym przypomnieć zaangażowanie Marka Edelmana w niesienie pomocy humanitarnej, m.in. w Sarajewie, o czym opowiada niesamowicie Janina Ochojska, szefowa Polskiej Akcji Humanitarnej. Przypomnimy także piękną postać Aliny Margolis-Edelman, działaczki społecznej i Lekarza bez Granic, która jeździła do Afryki, Wietnamu czy Ameryki Południowej, by pomagać dzieciom. Ostatni temat i hasło to: „Najważniejsza jest pamięć”, bo pamięć miała dla Marka Edelmana ogromne znaczenie. Mówił często, że został w Polsce, by być ze swoimi przyjaciółmi, by pamięć o nich przetrwała. Stał się strażnikiem pamięci. A my chcemy uczynić strażnikami pamięci młode pokolenie. Chcemy przypomnieć Marka Edelmana i pokazać, jak niezwykłe miał życie. W ramach tej części odbyła się wycieczka do Warszawy „Śladami Marka Edelmana”, zorganizowana razem z Otwartą Rzeczpospolitą.

WYSTAWA „MAREK EDELMAN. CZŁOWIEK”

Wystawa „Marek Edelman. Człowiek” to opowieść o bohaterze, który bohaterem nie chciał być,
ale zmusiła go do tego historia. O człowieku, który za życia dowiedział się wszystkiego o śmierci i dlatego miał świadomość, jak cenna jest każda chwila życia i zawsze podejmował o nią walkę. Marek Edelman: lekarz, działacz społeczno-polityczny, jeden z przywódców powstania w getcie warszawskim, odznaczony Krzyżem Komandorskim Legii Honorowej i tytułami doktora honoris causa wyższych uczelni.

Stworzyliśmy wartościową wystawę, która nie tylko przybliża postać samego Marka Edelmana, ale także – poprzez jego życie – przybliża odbiorcom ostatnie 100 lat historii Polski, jak również jego poglądy i postawa życiowa mają stać się swego rodzaju moralnym kompasem. Wystawa została otwarta 19 kwietnia 2019 r.

POWIEŚĆ GRAFICZNA „EDELMAN”

„Edelman” to nowa propozycja literacka związana z historią Polski XX wieku. W swojej pracy autorzy wykorzystują oryginalne fotografie, by jak najdokładniej opowiedzieć losy Marka Edelmana. Publikacja wpisze się w program obchodów setnej rocznicy urodzin Marka Edelmana.

Książka ukaże niezwykłe życie Marka Edelmana, Polaka, Żyda, lekarza, powstańca, opozycjonisty, człowieka, który zawsze starał się przeciwstawiać złu i stawać po stronie słabszych.

Dorastał w Warszawie w rodzinie działaczy społecznych, którym los innych był nieobojętny. Przeżył koszmar niemieckiej okupacji, kiedy to hitlerowcy skazali go na śmierć jako Żyda, jak wszystkich Żydów
i uwięzili go w warszawskim getcie. Toczył codzienną walkę o przeżycie i walkę o godność podczas powstania w getcie, którego był jednym z przywódców, a potem podczas Powstania Warszawskiego.
W publikacji ukazane będą też jego powojenne losy, jako lekarza – kardiologa, ratującego ludzkie życie, ale też przełożonego, ordynatora w jednym z łódzkich szpitali. Książka pokaże go jako człowieka, który ponownie musiał zmierzyć się z antysemityzmem – tym razem ze wznieconym przez komunistów i znów podjąć walkę o wolność dla siebie i innych. Poznamy go też jako działacza antykomunistycznej opozycji demokratycznej, w którą zaangażował się nie bacząc na konsekwencje. W końcu zaś tego, który doczekał wolnej Polski i nie zamilkł, angażując się w rozwiązanie kolejnych konfliktów, jak ten w byłej Jugosławii. Marek Edelman to Kawaler Orderu Orła Białego i komandor francuskiej Legii Honorowej – spotkanie
z nim było zaszczytem dla największych tego świata. Honorowy Obywatel Miasta Łodzi. Powieść graficzna „Edelman” uzyskała dofinansowanie w konkursie grantowym „Literatura” Ministerstwa Kultury  Dziedzictwa Narodowego

TWÓRCY KOMIKSU

Piotr Kasiński – scenarzysta

Animator kultury, scenarzysta komiksowy, publicysta. Ukończył dziennikarstwo na Wydziale dziennikarstwa i Nauk Politycznych Uniwersytetu Warszawskiego. Przez kilkanaście lat pracował
w mediach drukowanych, potem w samorządowych instytucjach kultury. Od wielu lat zajmuje
się upowszechnianiem wiedzy o komiksie oraz edukacji w zakresie podstaw języka komiksu.
Jest współautorem publikacji (zeszytu ćwiczeń) w sposób praktyczny wprowadzających do języka komiksu. Sprawuje funkcję dyrektora artystycznego Międzynarodowego Festiwalu Komiksu i Gier
w Łodzi. Współorganizował wiele zagranicznych wystaw polskiego komiksu.

Maciej Cholewiński – scenarzysta

W latach 1991-2000 współpracował z lokalnymi dziennikami, od 2000 z miesięcznikiem „Kalejdoskop”. Autor książek „ćwierć WorkA roweru” (wyd. „Studio Kolor”, Łódź, 1997), „Zima w pałacu Grohmana/ Ulica Nawrot” (wyd. Muzeum Artystów w Łodzi, 2000), „Cukunft” i „O fenomenie domów trapezów”, (książki artystyczne Łódź, 2002, proj. graf. Marta Maro). Od 2003 pracownik Działu Dokumentacji Muzeum Sztuki w Łodzi. W twórczości inspirowany przez wschodnioeuropejskie miasta – Łódź, Grodno, Opoczno, Tomaszów Mazowiecki, Piotrków Trybunalski, Lwów, Odessę oraz – Berlin. Autor „Inwentarza domów miasta Łodzi”, prowadzonego od 2000 fotograficznego „spisu”  WSZYSTKICH budynków Łodzi. Autor opowieści „Ulica Nawrot”, na poły historycznego, na poły literackiego portretu międzywojennej ulicy Nawrot w Łodzi wraz z indeksem nazwisk (od 1998; druk fragmentów w „Gazecie Wyborczej”
oraz pierwszej wersji w „Zima w pałacu Grohmana / Ulica Nawrot” (Muzeum Artystów w Łodzi, 2000).
W 2011 r. odznaczony Odznaką Zasłużony dla Kultury Polskiej. Poznał osobiście Marka Edelmana.

Michał Arkusiński – rysownik

Dyplom łódzkiej ASP w Pracowni Grafiki Wydawniczej w 1999. Debiut jako ilustrator w piśmie „Estrada i studio” w 1996. Ma już na koncie album pt.: „Wścieklizna” (NNNW 2002)” oraz kilka komiksowych okładek płyt min. dla O.S.T.R., punkowych BULBULATORS, CZOSNEK i THE KUFLERS. Prócz tego zdobył III nagrodę na festiwalu komiksu w Łodzi w 2002 za komiks „Noize”. Komiksy z tego cyklu (Noize)
oraz fragmenty „Archentiny” prezentowane były na wystawach polskiego komiksu we Wrocławiu, Jeleniej Górze, Pradze i Bremen. Opublikował dwa albumy cyklu „Justice „. Jego komiksy znalazły się również w publikacjach zbiorowych „Łódź pełna komiksów” i „Łódź. Miejskie historii”, które przybliżały postaci niezmiernie ważne dla tego miasta. Rysuje w szybko rozpoznawalnym stylu, dynamiczną i ekspresyjną przeważnie czarną kreską.

SPEKTAKL ŚWIATY EDELMANA | spektakl, reż. Karina Góra

„Światy Edelmana” to próba nakreślenia losów człowieka–legendy w przestrzeni teatru. To spojrzenie na postać odważną, charyzmatyczną i wrażliwą, której historia jest dowodem na to, że najważniejsze jest życie. Człowieka buntującego się, stającego zawsze po stronie ofiar, kierującego się własnym, niezawodnym, instynktem.

Premiera 2 kwietnia 2019 r. w ramach Dotknij Teatru.

 

Centrum Dialogu im. Marka Edelmana

Wojska Polskiego 83

91 – 755 Łódź

Kontakt dla mediów:

Justyna Tomaszewska

tel. 728 166 827

j.tomaszewska@centrumdialogu.com