W znaczeniu słowa „otwartość” odnajdujemy domyślny sens wskazujący na obecność drugiego człowieka – niezależnie od jego wyznania, pochodzenia etnicznego, płci czy orientacji seksualnej. Słowa takie, jak „otwartość”, „tolerancja”, „wielokulturowość”, „wolność”, pozostają jedynie hasłami, jeśli nie są wyrażone w działaniu. Celem projektu „Społeczeństwo na rzecz tolerancji” realizowanego przez Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita od września 2014 r. do kwietnia 2016 r., było upowszechnianie idei i usprawnienie działań realizowanych od 1999 roku przez Stowarzyszenie, a więc przede wszystkim zwalczanie wszelkich form rasizmu, antysemityzmu, ksenofobii i innych postaw godzących w godność człowieka. W obliczu wzrastającej obecności mowy nienawiści i agresji powodowanej rasizmem, antysemityzmem, ksenofobią i innymi rodzajami nietolerancji, uznaliśmy za konieczne podjęcie działań, które piętnowałyby to zjawisko i uświadamiały zarówno obywateli/lki, jak i organy ścigania co do jego wysokiej szkodliwości społecznej i moralnej.

Środkiem do osiągnięcia tych celów były poszczególne etapy projektu (każdy punkt jest zlinkowany ze szczegółowym opisem danego etapu):
1. stworzenie i obsługa portalu www.zglosnienawisc.otwarta.org;
2.  monitoring mowy i czynów nienawiści;
3. upowszechnianie wiedzy związanej z tematyką projektu poprzez prowadzenie otwartych debat i warsztatów;
4. prowadzenie interwencji prawnych i społecznych;
5. opracowanie, wydrukowanie i dystrybucja publikacji zbiorowej pt. Przewodnik dla organów ścigania. Formy dyskryminacji i metody jej zwalczania;
6. zlecenie opracowania 30 ekspertyz prawnych, językowych i socjologicznych w oparciu o informacje zebrane na portalu www.zglosnienawisc.otwarta.org.
7) sieciowanie się z innymi organizacjami działającymi w zakresie zwalczania dyskryminacji i współpraca z Partnerem – Fundacją Klamra.

Zapraszamy do zapoznaniem się ze szczegółowym opisem każdego z etapów poniżej. Pełne sprawozdanie merytoryczne dot. projektu: SPRAWOZDANIE KOŃCOWE z projektu Społeczeństwo na rzecz tolerancji IX.2014-IV.2016 K.Marcinkowska

ad.1) Najistotniejszym etapem projektu było stworzenie i uruchomienie portalu www.zglosnienawisc.otwarta.org. Za pomocą prostego formularza dostępnego na portalu, każdy obywatel/lka może zareagować na nienawiść i zgłosić nienawistną wypowiedź zauważoną w Internecie, prasie czy w przestrzeni publicznej. Osoba zgłaszająca incydent jest informowana o wszelkich krokach podejmowanych przez Stowarzyszenie oraz dodatkowych informacjach wprowadzanych przez administratorów portalu do opisu zgłoszonego incydentu. Dla działaczy/ki Stowarzyszenia portal stanowi narzędzie ułatwiające nadzór przebiegu podejmowanych interwencji, archiwizację dokumentów (wniosków, zgłoszeń, zażaleń) oraz wgląd w nastroje społeczne.

ad.2) Równolegle do obsługi portalu i podejmowanych działań interwencyjnych prowadziliśmy stały  monitoring mowy i czynów nienawiści, analizując Internet i prasę. Informacje udostępnialiśmy w nowo utworzonej zakładce na stronie www.otwarta.org, natomiast tematy wymagające omówienia i nagłośnienia prezentowaliśmy szerszej publiczności podczas otwartych, tematycznych debat z udziałem ekspertów.

ad.3) Niezmiernie ważna była praca polegająca na upowszechnianiu wiedzy związanej z tematem projektu i informowaniem opinii publicznej o problemach związanych z narastającą obecnością mowy nienawiści w Polsce. Reagowanie na zjawiska zidentyfikowane w ramach monitoringu, wyrażało się w upublicznianiu stanowiska Otwartej podczas debat publicznych (realizowanych w partnerstwie z Teatrem Polskim) oraz poprzez odpowiadanie na zapotrzebowanie instytucji lokalnych (prowadzenie warsztatów dla szkół i instytucji, wsparcie merytoryczne). W okresie trwania projektu zorganizowaliśmy 3 debaty: „Cygan – Rom – Polak… czyli o Cyganach trochę prawdy, garść mitów, kilka kłamstw” (26.05.15), „Polska dla ludzi!” (07.12.2015), „Warto być przyzwoitym…” czyli o tym jak zachować przyzwoitość w nieprzyzwoitym świecie?” (26.04.2016).

ad.4) W celu zwrócenia uwagi na fakty ignorowania przejawów agresji i nietolerancji przez opinię publiczną i władze, prowadziliśmy na bieżąco korespondencję z władzami różnego rodzaju i szczebla, redakcjami gazet, administratorami stron internetowych, upublicznialiśmy listy otwarte.  W ramach interwencji prawnych zgłosiliśmy do prokuratury 420 incydentów, 52 zażalenia. Udzielono ok. 60 interwencji telefonicznych, zgłoszono ponad 80 stron internetowych z nienawistnymi treściami zgłoszonych do administratorów tych stron, wystosowano 15 apeli w sprawie nienawistnych incydentów.

ad.5) Drugim etapem projektu było opracowanie i wydrukowanie (dostępna także wersja elektroniczna) Przewodnika dla organów ścigania. Formy dyskryminacji i metody jej zwalczania. To praca zbiorowa, złożona z tekstów przybliżających charakterystykę przestępstw motywowanych nienawiścią wobec Romów, Żydów, czarnoskórych, muzułmanów i środowiska LGBT. Teksty zostały napisane przez osoby, które na co dzień pracują dla tych społeczności i znają źródła, specyfikę oraz charakter najczęściej spotykanych przestępstw motywowanych nienawiścią skierowanych przeciwko opisywanej grupie. Bezpłatne egzemplarze zostały przekazane (także przy pomocy naszego partnera: Fundacji Klamra) policjantom, prokuratorom, organizacjom pozarządowym zajmującym się tematyką związaną z przestępstwami z nienawiści i zwalczaniem mowy nienawiści.

ad.6) Kolejnym etapem projektu było zlecenie opracowania trzydziestu ekspertyz prawnych, językowych i socjologicznych, które dołączaliśmy do wysyłanych zawiadomień jako wsparcie uzasadnień czy wysyłanych zażaleń, z powołaniem się na konkretny incydent/y lub odmowy wszczęcia dochodzenia dostępne na portalu www.zglosnienawisc.otwarta.org. W przypadku opinii prawnych, ekspertyzy dotyczą wybranego incydentu lub grupy incydentów oraz oceny rozstrzygnięcia (o ile już ją otrzymaliśmy i umieściliśmy na portalu). Tematy ekspertyz dotyczą przede wszystkim logiki prawniczej niektórych uzasadnień umorzenia czy odmowy wszczęcia dochodzenia (np. interpretacja słowa „nawoływanie” do nienawiści), mogą być analizą interwencji związanych z koncertami neonazistowskimi, analizą incydentów islamofobicznych czy antysemickich.

ad.7) Tworzenie sieci – a więc otwarcie na inne organizacje i grupy, najogólniej: na innych ludzi –  jest bardzo istotnym składnikiem projektu. Oprócz podtrzymywania współpracy z naszymi stałymi partnerami (Fundacją Klamra, Stowarzyszeniem Interwencji Prawnej, Helsińską Fundacją Praw Człowieka, Amnesty International), postaraliśmy się nawiązać kontakty w zakresie monitoringu, podejmowania interwencji i nagłaśniania incydentów związanych z nienawiścią z takimi grupami formalnymi i nieformalnymi, jak No Hate Speech Movement (kampania Bez Nienawiści), HejtStop, Kampania Przeciw Homofobii, Fundacja Trans-Fuzja, Grupa „Zmaluj to! Mowie nienawiści mówimy nie. Kraków przeciw antysemityzmowi”, grupa Chlebem i Solą, Stowarzyszenie Vox Humana, Fundacja „Świat bez Wandalizmów”, grupa „Pogromcy Bazgrołów”, Fundacja L’ ARCHE, Ośrodek Monitorowania Zachowań Rasistowskich i Ksenofobicznych, Fundacja Lambda, Żywa Biblioteka Polska, Africa Remix, Stowarzyszenie InterkulturalniPL, Conseil Représentatif des Institutions Juives de France (Rada Przedstawicieli Instytucji Żydowskich we Francji).

W czasie realizacji projektu zaobserwowaliśmy wymierne korzyści ze współpracy z partnerem – Fundacją Klamra. Przekazujemy sobie informacje odnośnie incydentów, wspieramy w zakresie zbierania podpisów pod apele, a od momentu uruchomienia portalu www.zglosnienawisc.otwarta.org członkowie Klamry upowszechniają go podczas własnych akcji oraz wypowiedzi w radio i telewizji. Dzięki promocji naszego portalu podczas prowadzonych przez Darka Paczkowskiego działań artystycznych i warsztatów, nasze działania nabierają ogólnopolskiego oddźwięku. Wsparcie projektu przez Fundację Klamra było też istotne w kwestii rozpowszechnienia Przewodnika dla organów ścigania.

Projekt „Społeczeństwo na rzecz tolerancji” realizowany był przez Stowarzyszenie przeciw Antysemityzmowi i Ksenofobii Otwarta Rzeczpospolita w ramach programu Obywatele dla Demokracji, współfinansowanego z funduszy Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG).